Mediateka CLZ
Kontrast:brightness_6
Czcionka: A A+ A++

Bialowna_plansze_pl_007

Plansza siódma nosi tytuł: “Pierwsze lata okupacji (1939–1941)”. Na jasnoniebieskim tle znajdują się cztery czarno-białe zdjęcia z podpisem. Głównym elementem planszy jest tekst opowiadający o działalności w Białówny w pierwszych latach wojny: “Wybuch II wojny światowej zmobilizował Irenę jako osobę z dyplomem lekarki. Na samym początku niemieckiej inwazji opiekowała się punktami opatrunkowymi PCK dla rannych. Później, na wezwanie ordynatora Szpitala Miejskiego św. Rocha, dr med. Konrada Fiedorowicza, została zaangażowana jako asystentka przy zabiegach chirurgicznych. Z pełnym poświęceniem niosła pomoc rannym polskim żołnierzom. Po wkroczeniu Sowietów do Białegostoku objęła prowadzenie szpitala dziecięcego zorganizowanego przy ul. Fabrycznej 27, w którym pomagała najmłodszym. 22 czerwca 1941 roku wybuchła wojna pomiędzy III Rzeszą a ZSRR. W ciągu kilku dni wojska niemieckie zajęły tereny do tej pory okupowane przez Rosjan, w tym Białystok. Już pod koniec lipca Niemcy utworzyli w mieście getto, w którym uwięzili ponad 50 tysięcy osób. Obszar getta objął zasięgiem m.in. ulicę Fabryczną, w związku z czym dr Białówna została zmuszona przez Niemców do przeniesienia szpitala dziecięcego do dawnego szpitala żydowskiego przy ul. Warszawskiej 15. Pomimo ogromnych problemów z liczbą miejsc dla chorych, pomoc w szpitalu znalazły dzieci polskie, żydowskie oraz zagubione w czasie działań frontowych dzieci sowieckie. Ze względu na pogarszające się warunki, zorganizowano nielegalny zakład opiekuńczy dla maluchów przy szpitalu, a dla dzieci powyżej trzeciego roku życia zakład opiekuńczy przy ul. Sitarskiej 24, prowadzony przez siostry zakonne pod opieką dr Anny Ellert. Jednocześnie dr Irena Białówna kierowała białostockim oddziałem PCK, do którego od września 1941 roku warszawscy kurierzy dowozili pieniądze na pomoc rodzinom żołnierzy Wojska Polskiego. Dzięki jej staraniom część tych środków można było przeznaczyć na działanie obydwu dziecięcych placówek.” Fotografie opatrzone są podpisem: “Białystok w czasie II wojny Światowej; autor: nieznany żołnierz niemiecki; kolekcja Danuty Dawdo; Mediateka CLZ – archiwum historii mówionej”. Pierwsze zdjęcie od góry jest czarno-białe i lekko rozmyte. Przedstawia rozległe zniszczenia w Białymstoku, podczas II wojny światowej. Na pierwszym planie widoczny jest szeroki, otwarty teren. W oddali znajdują się budynki mieszkalne i zalegające resztki gruzu. Środek kadru zdominowany jest przez góry gruzu i zwalone fragmenty konstrukcji budynków. W centrum, przed gruzem, widoczny jest niski, najprawdopodobniej drewniany budynek. Tło wypełniają poważnie uszkodzone kamienice i budynki mieszkalne. Wiele z nich ma wypalone wnętrza – widoczne są czarne, puste okna bez szyb i uszkodzone dachy, co świadczy o skali zniszczeń. Po lewej stronie, na pierwszym planie, widoczna jest pojedyncza, drobna postać, prawdopodobnie kobieta, w ciemnym płaszczu, idąca samotnie w kierunku prawej krawędzi kadru. Jej obecność w pustym, zrujnowanym otoczeniu podkreśla skalę zniszczeń. Drugie zdjęcie to także czarno-biała, nieostra fotografia, która przedstawia zniszczenia zabudowań miejskich. Na pierwszym planie, centralnie, dominuje wysoki, drewniany słup, od którego odchodzi kilka rzędów kabli, stanowiąc silny pionowy akcent kompozycji. Po obu stronach ulicy widoczne są poważnie uszkodzone kamienice. Po prawej stronie kadru znajduje się spalony, dwupiętrowy budynek pozbawiony dwuspadowego dachu i z pustymi otworami okiennymi. Po lewej stronie widoczne są szkielety spalonych murów innych kamienic. W prawym dolnym rogu, przy fasadzie zrujnowanej kamienicy, widoczna jest pojedyncza, drobna postać ludzka idąca ulicą, w kierunku centrum kadru. Natomiast w centrum, na drodze, za słupem, znajdują się sylwetki dwóch krów. Zdjęcie trzecie jest czarno-białe i lekko zamglone. Ukazuje rozległy krajobraz zniszczeń, z górami gruzu na głównym planie oraz zabudową w oddali. Większość kadru zdominowana jest przez ogromne hałdy gruzu i odłamków murów, z których wystają ciemne, pionowe resztki drewnianych konstrukcji. W prawym dolnym rogu widoczne są ścieżki prowadzące przez rumowisko, otoczone stromymi skarpami gruzu. Na pierwszym planie i w centrum hałd widoczne są dwie postacie w ciemnych ubraniach, prawdopodobnie mężczyźni, pracujący fizycznie w gruzowisku. Jeden z nich ma w ręku łopatę. W przeciwieństwie do pierwszego planu, tło przedstawia mniej uszkodzoną zabudowę miejską. Widoczne są dwu- i trzypiętrowe kamienice w jasnym kolorze, ustawione wzdłuż prostej ulicy. Na horyzoncie, na prawym skraju zabudowy, wznosi się duża, jasna kopuła. Zdjęcie czwarte to nieostra, czarno-biała fotografia, która przedstawia duży, brukowany plac miejski z widokiem na monumentalny kościół. Cały plac jest wybrukowany nierównymi kamieniami. Kościół ukazany na zdjęciu to gotycka Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku, która ma wysoką, strzelistą wieżę zwieńczoną iglicą. Budowla ukazana jest od strony starego kościoła farnego. Po lewej stronie placu widać ciąg dwu- i trzypiętrowych kamienic. Jedna z kamienic jest przesłonięta ogromną, ciemną mapą konturową Europy, która zajmuje prawie całą wysokość ściany budynku. Po prawej stronie placu, na tle ziemi, ustawiony jest długi, jednolity rząd ciemnych obiektów, przypominających kosze ustawione pod skosem, ciągnący się w głąb kadru. W centrum placu widoczne są pojedyncze, małe postacie pieszych, a także dwie osoby w ciemnych ubraniach ciągnące skrzynię.