Grupa krzyży łacińskich metalowych z kapliczką, 1 poł. XX w.

Grupa krzyży z kapliczką:
1) krzyż łaciński metalowy z elementów kutych, posadowiony na kamiennym postumencie; od frontu do krzyża przymocowana prostopadłościenna kapliczka blaszana, przeszklona od przodu i ozdobiona na daszku koroną; wewnątrz figura Matki Bożej Niepokalanej.
2) krzyż łaciński metalowy z zespawanych rur, obwiedzionych na całej długości dodatkowymi prętami. Ustawione na prostokątnej działce, otoczonej metalowym ogrodzeniem z elementów kutych i odlewanych, na cokole betonowym. W obrębie działki znajduje się także betonowa (lastrykowa) płyta z inskrypcją.

CZAS POWSTANIA: XX w.
1) 1. poł. XX w.;
2) 4. ćw. XX w.

TREŚĆ INSKRYPCJI:
1) na kamiennym postumencie:
BÓG / HONOR I OJCZYZNA//
oraz
Tu spoczywają żołnierze / którzy walczyli / o wolną ojczyznę w 1920r. //
2) na lastrykowej płycie:
OJCZYZNĘ / WOLNĄ / POBŁOGOSŁAW / PANIE//

HISTORIA:
Nie wiadomo, od kiedy krzyże były ustawiane w tym miejscu. Odnotowano relację, że pierwszy krzyż ustawiono jako pamiątkę wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. (nie ma jednak pewności, czy osoba relacjonująca nie miała na myśli krzyża z ul. Zwycięstwa – zob. nr 1). W końcu lat 70. XX w. w tym miejscu stał drewniany łaciński krzyż o wys. ok. 4,5 m, zwieńczony kowalskim kutym krzyżykiem, obok którego stał zachowany do dziś krzyż metalowy na kamiennym postumencie (1). Otaczało je uszkodzone ogrodzenie, a wokół rosły krzewy. Ówcześnie krzyże stały bliżej ul. Antoniukowskiej, skierowane frontem do niej. Krzyż drewniany zastąpiono z czasem krzyżem metalowym (2). Mogło to mieć miejsce już po przemianach ustrojowych na przeł. l. 80. i 90. XX w., o czym świadczyła inskrypcja na cokole, stojącym u stóp krzyża. Przed remontem skrzyżowania w 2009 r. na krzyżu wisiała też blaszana tabliczka z napisem: BÓG / HONOR / OJCZYZNA //. Do 2009 r. krzyże stały w odległości kilku metrów od skrzyżowania, frontem do ul. Antoniukowskiej. Po wspomnianym remoncie znalazły się w obecnej lokalizacji. Z krzyża metalowego (2) zdjęto tabliczkę, a lastrykową płytę położono z boku. W 2017 r. na krzyżu ponownie umieszczono metalową tabliczkę z krzyżem łacińskim i napisem: BÓG/ HONOR I OJCZYZNA//, a pod nią kolejną z krzyżem łacińskim i napisem: Tu spoczywają żołnierze/ którzy walczyli/ o wolną ojczyznę w 1920 r.//. Informacja ta jednak nie jest gdziekolwiek potwierdzona. Obiekty stoją teraz frontem do ul. W. Broniewskiego.

Opis pochodzi z książki Marty Wróbel „Białostockie krzyże i kapliczki”, Białystok, 2017, do pobrania bezpłatnie na stronie internetowej miasta Białystok: www.bialystok.pl/pl/dla_mieszkancow/kultura/katalog-bialostockich-krzyzy-i-kapliczek.html

Fot. Tomasz Pienicki