Historia i doświadczenia są najcenniejszymi darami jakie możemy przekazać kolejnym pokoleniom. Dlatego tak ważne jest zapisywanie wspomnień najstarszych mieszkańców. W ten sposób możemy dowiedzieć się jak wyglądało życie naszych przodków, ich codzienne troski i radości, wreszcie – jak polityczne wydarzenia wpływały na los mieszkańców naszej okolicy, na ich życie.
Głównym celem Mediateki CLZ – archiwum historii mówionej Białegostoku i regionu prowadzonej w Białostockim Ośrodku Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa jest zachowywanie tych wspomnień oraz domowych archiwów fotografii i dokumentów udostępnionych przez mieszkańców Białegostoku.
Wszystkie zasoby Mediateki CLZ są dostępne bezpłatnie w siedzibie instytucji na ul. Warszawskiej 19. Aby ułatwić dostęp do gromadzonych materiałów sukcesywnie publikujemy je na stronie internetowej www.mediateka.centrumzamenhofa.pl.
W ostatnim czasie opublikowaliśmy relacje:
- Jana Jagodzik (ur. 24.12.1939 r.), który jako 10 letni chłopiec w lutym 1940 roku wraz z całą rodziną został wywieziony na Syberię. W swoich wspomnieniach opowiada o podróży, pracy, śmierci najbliższych oraz o trudnym powrocie.
- Mirosława Wroczyńskiego (ur. 11.10.1919 r.), który od lat 30. XX w. mieszka w Białymstoku. Od maja 1939 r. służył w Podlaskiej Brygadzie Kawalerii. Okres okupacji spędził w Białymstoku. W wyniku różnych zawirowań w lipcu 1944 r. trafił do Warszawy, gdzie uczestniczył w Powstaniu (pełnił funkcję dowódcy plutonu łączności w Zgrupowaniu „Chrobry II”, Batalion „Lecha Żelaznego”). Do Białegostoku wrócił w latach 60. XX w.
- Stanisławy Mancewicz (ur. 24.07.1924 r.), siostry Zbigniewa Kędzi – jednego z najważniejszych dla białostocczyzny harcerzy, uczestniczki zbiórki harcerskiej w dniu 11 listopada 1939 roku na cmentarzu wojskowym przy dzisiejszej ul. Listopada. Osoby biorące w niej udział zostały aresztowane przez NKWD. Pani Stanisława dokładnie zapamiętała tamte wydarzenia, jak również przedwojenny Białystok i jego mieszkańców.
- Haliny Wojno (16.06.1930 r.), dzieciństwo spędziła w Białej Podlaskim gdzie dołączyła do gromady zuchowej. Do harcerstwa wróciła w 1945 r. Ojciec działał w konspiracji, co było przyczyną przymusowej przeprowadzki młodej Haliny do Białegostoku. W nowym miejscu pomocną dłoń wyciągnęła do niej dr. Irena Białówna, która pomogła jej znaleźć pracę i mieszkanie. Pani Halina do dzisiaj aktywnie uczestniczy w działalności harcerskiej, m.in. spotykając się z młodzieżą.
Dodatkowo opublikowano nagrania, które do tej pory były dostępne jedynie w siedzibie instytucji, poświęcone:
- tradycjom ślubnym w różnych wyznaniach
- mikrospołecznościom białostockim:
- Aeroklub Białostocki – relacje byłych i obecnych członków: pilotów, spadochroniarzy, modelarzy
- Wodniacy Białostoccy – relacje żeglarzy, nurków i modelarzy
- Lowlanders Białystok – relacje członków białostockiej drużyny futbolu amerykańskiego.
Równie istotną częścią archiwum są fotografie i dokumenty udostępnione przez Białostoczan. Materiały te doskonale uzupełniają się z ich relacjami i razem tworzą dokumentację zmian zachodzących w Białymstoku w XX w.
Wśród ostatnio opublikowanych archiwaliów są m.in.:
- fotografie dzielnicy Starosielce, powstałe od końca XIX w. do lat 80. XX w. Zdjęcia pokazują nieistniejące już drewniane domy, pola czy drewnianą dzwonnicę kościoła oraz ludzi – pracowników Zakładów Drogowo-Mostowych, uczniów Technikum Kolejowego (w tym ponad 500 fotografii dokumentujących życie szkoły udostępnionych przez Stowarzyszenie Kolejowe Podlasie), czy też mieszkańców podczas pracy przy żniwach, w trakcie świąt lub zabawy.
- ponad 400 fotografii dokumentujących historię rodziny Czerewacz od lat 30. XX w. Rodzina ta posiada niezwykle bogatą historię. Rodzeństwo: Wiktor, Donat, Leonard i Tatiana brało udział w kampanii wrześniowej, później w Powstaniu Warszawskim. Donat Czerewacz jest autorem słów do znanej piosenki powstańczej pt. „Zośka”. W zbiorze znajduje się fotografia Tatiany Jasińskiej (z domu Czerewacz) wykonana po jednej z akcji w trakcie powstania. Jej relacja jest dostępna w archiwum, niedługo także na stronie internetowej.
- kilkaset fotografii harcerskich z okresu PRL. Pokazują działalność Związku w tamtym okresie: obozy, biwaki, zbiórki oraz kursy.
- ponad 1000 fotografii udostępnionych przed Andrzeja Trzcińskiego na których nieznany autor dokumentuje zmiany zachodzące w okolicach ulic Młynowej i Mazowieckiej– wyburzanie drewnianej zabudowy i stawnie w tym miejscu bloków z płyty. W zbiorze znajdują się również zdjęcia relacjonujące życie nieznanego autora i jego sąsiadów i przyjaciół na przełomie lat 70. i 80. XX w.
W sumie na stronie internetowej Mediateki CLZ udostępnionych jest zostało 158 relacji ponad 5000 archiwaliów, głównie fotografii. Materiały te zostały opublikowane w ramach zadania „e-Mediateka CLZ vol. 2” dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu „Kultura Cyfrowa”.
Dodatkowo do archiwum cały czas trafiają nowe wspomnienia i materiały. W ostatnim roku zarejestrowaliśmy około 50 relacji świadków historii, w tym 32 relacje członków mniejszości tatarskiej na Podlasiu. Pozyskaliśmy też ponad 1000 fotografii i dokumentów, z których część już została opracowana i udostępniona.
W ramach projektu odbył się także cykl warsztatów dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych z wykorzystaniem zasobów archiwum Mediateki CLZ. Uczestnicy poznawali historię Białegostoku przez pryzmat wspomnień jego mieszkańców i ich domowych archiwów. W bezpłatnych zajęciach wzięło udział ok. 800 uczniów.
Partnerzy projektu: Fundacja Ośrodka Karta, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego
Patroni medialni: Kurier Poranny, Bialystokonline.pl, Radio Złote Przeboje, Histmag.org
Projekt „e-Mediateka CLZ vol. 2“ jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
